THỜI KHẮC

THỜI KHẮC

BẠN VẪN TƯỞNG

Bạn là cá thể duy nhất, và sự hạnh phúc của bạn phụ thuộc vào việc bạn có bằng lòng với cuộc sống hay không

SỰ THẬT LÀ

Bạn là một tập hợp nhiều bản ngã, và hạnh phúc của bạn dựa vào việc thỏa mãn tất cả những bản ngã này

Đã bao giờ bạn bị ốm nặng tới mức phải nằm liệt giường nguyên một tuần chưa? Bạn có nhớ được điều gì trong khoảng thời gian đó không? Có lẽ chẳng có gì mấy nhỉ? Suốt cả cuộc đời bạn đã có những trải nghiệm lớn đã bị ném qua một bên và lãng quên hoàn toàn. Đôi khi bạn nhìn lại và tự hỏi “ Ba tháng rồi cơ à”? hay “Mình đã làm việc ở đây được 5 năm rồi sao ? “

Để hiểu được sự khác biệt giữa trải nghiệm và ký ức, trước tiên bạn phải hiểu rõ hơn một chút về bản ngã đã. Cảm giác về bản ngã của bạn chỉ dừng lại ở đó – nó là một cảm giác. Con người mà bạn vẫn tưởng chính mình thực chất là một nhân vật giả tưởng trong câu chuyện bạn tự kể với bản thân và với người khác. Câu chuyện này cũng thay đổi theo thời gian và tùy tình huống. Tạm thời, hãy đơn giản hóa và tưởng tượng rằng luôn có 2 bản ngã tồn tại và đồng thời trong đầu bạn – bản ngã hiện tại và bản ngã ghi nhớ.

Bản ngã hiện tại là kẻ đang trải nghiệm cuộc sống trong thời gian thực. Đó chính là bạn trong khoảng 3 giây mà bộ nhớ giác quan đọng lại. Khoảng 30 giây sau đó, bộ nhớ ngắn hạn băt đầu tung hứng với cảm giác suy nghĩ của bạn. Bạn đưa kem lên miệng và cảm nhận hương vị ngọt ngào. Sau đó bạn nhớ rằng mình vừa ăn một miếng kem rất ngon. Rồi sau 5 năm, bạn chẳng còn nhớ chút ký ức nào về việc ăn cây kem đó cả. Đôi khi, hiếm thôi, một điều nổi bật xảy ra khiến bạn chuyển thông tin vào bộ nhớ dài hạn. Hãy thử nghĩ lại về tất cả những lần bạn ăn kem đi. Có bao nhiêu ký ức bạn có thể nhớ một cách thực sự rỏ rang chứ không phải một làn khói mờ ảo? Bạn có thể kể bao nhiêu câu chuyện về những lần ăn kem? Bản ngã ghi nhớ của bạn được dựng lên từ những ký ức đã được lưu chuyển vào bộ nhớ dài hạn.

Khi tua lại cuộc đời mình trong tâm trí, bạn không thể nhớ hết tất cả điều mà mình trải nghiệm, chỉ có những thứ chuyển từ trải nghiệm qua trí nhớ ngắn hạn rồi đưa vào bộ nhớ dài hạn mới có thể được gợi lại một cách đầy đủ. Việc đi mua kem không nhằm mục đích dựng lên một ký ức tuyệt vời. Nó chỉ đơn giản là một hành động nhằm trải nghiệm cảm xúc trong vài phút ngắn ngủi. Tất cả đơn giản chỉ là sự thỏa mãn tức thời. Niềm hạnh phúc có được từ trải nghiệm như vậy rất mong manh.

Nhà tâm lý học Daniel Kahneman có rất nhiều điều để nói về chủ đề này. Ông cho rằng bản ngã thường đựa ra quyết định trong cuộc đời bạn là bản ngả ghi nhớ. Nó kéo bản ngã hiện tại của bạn đi tiềm những ký ức mới, và nó tọa ra những trải nghiệm mới dựa trên những trải nghiệm cũ. Bản ngã hiện tại không có khả năng kiểm soát được tương lai của bạn,nó chỉ có thể điều khiển một vài hành động tức thời như rụt tay lại khi gặp lữa nóng, hay điều khiển 2 chân bước đi. Thi thoảng nó thôi thúc bạn ăn một chiếc bánh burger phô mai, ngồi xem một bộ phim kinh dị, hay là chơi trò chơi điện tử. Bản ngã hiện tại cảm thấy sung sướng khi được hành động hay cảm nhận. Nó thích được đắm chìm trong trải nghiệm.

Tuy nhiên bản ngã ghi nhớ mới là kẻ đưa ra quyết định lớn, Nó cảm thấy hạnh phúc khi bạn ngồi lại, nhớ về cuộc đời mình và cảm thấy thỏa mãn. Nó hạnh phúc khi bạn kể với người khác những điều mình đã thấy đã làm. Kahneman đưa ra một thí nghiệm tưởng tượng sau : Hãy tưởng tượng bạn đang chuẩn bị tận hưởng một kỳ nghỉ 2 tuần. Ngay sau kỳ nghỉ bạn sẽ phải uống 1 thần dược có tác dụng xóa bỏ mọi ký ức trong vòng 2 tuần đó.

Điều này sẽ ảnh hưởng đến quyết định bạn như thế nào? Biết rằng mình chẳng nhớ gì về 2 tuần trong cuộc đời, bạn sẽ bỏ thời gian ra làm những gì? Cảm giác kỳ lạ mà bạn đang có ngay bay giờ chính là hệ quả của sự xung đột giữa hai bản ngã. Bản ngã hiện tại sẽ dể dàng đưa ra lựa chọn: tình dục, trượt tuyết, nhà hàng sang trọng, nhứng buổi hòa nhạc, những buổi tiệc – tất cả những thứ có thể khiến bạn hạnh phúc tức thì. Bản ngã ghi nhớ thì lại không chắc chắn lắm. Nó muốn đi tới Ireland và thăm thú các tòa lâu đài cổ, hoặc thử lái xe từ New York  tới Los Angeles chỉ để xem chuyện gì sẽ xảy ra

Như vậy, dựa vào nghiên cứu của mình, Kahnenman đã kết luận rằng có hai dòng suy nghĩ giúp bạn quyết định xem mình có hạnh phúc hay không. Bản ngã hiện tại cảm thấy hạnh phúc khi được trải nghiệm những thứ bạn thích. Bản ngã ghi nhớ thì lại hạnh phúc khi bạn có thể nhìn lại quá khứ và tìm được nhiều ký ức tích cực, Như Kahnanman đã chỉ ra, một kỳ nghỉ hai tuần chỉ có khả năng đem lại một vài ký ức trọn đời. Có thể bạn sẽ thỉnh thoảng nhớ lại chúng và cảm thấy hạnh phúc. Có một sự thiếu cân bằng rõ rệt giữa khoảng thời gian mà bạn phải bỏ ra để xây dựng ký ức và thời gian bạn dùng để tận hưởng chúng sau này

Bạn ngã hiện tại chẵng ưa thích gì việc phải ngồi bàn giấy. Nó cảm thấy mình như chim nhốt trong lồng. Nó có thể dùng chổ thời gian ấy làm gì đó thật vui vẻ.

Bản ngã ghi nhớ không có điều kiện tạo dụng ký ức mới nên nó sẵn sàng làm việc chăm chỉ để kiếm tiền chi trả cho thức ăn và chổ ở, và tất nhiên, nó cũng sãn sàng tạm gác sự thỏa mãn sang một bên

Với bạn và rất nhiều người khác, hành trình đi tìm hạnh phúc trong cuộc sống là một chuỗi những xung đột của hai bản ngã này. Theo như nghiên cứu của Kahneman thì hạnh phúc không thể chỉ bao gồm mặt này hay mặt kia. Bạn cần phải cảm thấy hạnh phúc ngay trong hiện tại và đồng thời phải tạo ra những kỷ niệm đáng để nhìn lại sau này

Để có thể cảm thấy hạnh phúc ngay lúc này và cảm thấy thỏa mãn về sau, bạn không thể chỉ tập trung vào việc đạt được các mục tiêu, bởi vì khi bạn đạt được chúng, trải nghiệm sẽ kết thúc. Để có thể thực sự hạnh phúc, bạn phải thỏa mãn được cả hai bản ngã của mình

Theo sách dịch : Bạn Không Thông Minh Lắm Đâu