LÀM VẬT DỤNG XÂY DỰNG BẰNG XI-MĂNG
LÀM VẬT DỤNG XÂY DỰNG BẰNG XI-MĂNG
Xi-măng có công dụng rất đại qui mô trong việc xây dựng nhà cửa và các công tác kiến thiết ngày nay.
Có thể nói rằng thế kỷ này là thế kỷ xi-măng vì ta thấy xi-măng đã thay thế hồ bằng vôi cát, đất sét, gạch, đá là những nguyên liệu xây dựng có từ đồi xưa, để thực hiện hầu hết các công trình kiên cố.
Sự phát minh dùng sắt với xi-mămg để thay thế vật liệu kiên cố như đá, đã đưa xi-măng tới một địa vị cao hơn. Nguyên liệu làm vật liệu xây dựng có:
- Cát nhỏ
- Sạn, đá sỏi
- Sắt tròn 5 ly, 10 ly v.v...
- Xi-măng thường
• Cát: Phải dùng cát khá mịn, sạch, không mặn, vì nếu có muối thì xi-măng sẽ bở, không dán chắc. Cát to quá thì đỡ tốn xi-măng những vật dụng không khỏe.
Sạn: Sạn là đá xanh đập nhỏ ra rồi; sỏi là đá nhỏ đường kính từ 2 đến 5 ly.
Sắt: Sắt là những thanh sắt tròn 3 ly, 5 hay 10 ly dùng để cho vào ruột làm cốt của vật dụng khi phải làm công tác gì đòi hỏi một sức chịu đựng cao, ví dụ như đúc các tấm đan nhỏ, nhưng khá dài. Dùng sắt để làm cốt cũng như đúc sàn nhà bê-tông và sắt gọi là bê-tông ac-mê.
Xi-măng: Loại xi-măng nào cũng dùng được, miễn là đừng dùng xi-măng để lâu ở nơi ẩm thấp nên đã rộn cục lại. Thứ xi-măng này loại bỏ đi. Xi-măng thông dụng và rẻ tiền là xi-măng đen thường bán trên thị trường như xi-măng Hà Tiên, Đài Loan vv... Không cần dùng đến xi-măng mau khô gọi là “thủy xi- măng” hoặc xi-măng trắng. Tại miền Trung, ở Huế, có thể dùng vôi Long Thọ để thay thế xi-măng, những vật dụng lâu cứng và kém bền hơn xi-măng xanh hoặc đen.
Dụng cụ
- Dụng cụ làm vật dụng xây dựng nhỏ rất đơn giản: Cần mấy khuôn bằng cây (gỗ) hay tôn, và bằng xi-măng đúc vơí cát. Lại cần mấy cái bay bằng sắt để gọt, rũa cốt của khuôn khi đúc vật dụng. Nói rộng ra thì dụng cụ làm vật dụng xi-măng giống như dụng cụ của người thợ hồ.
Cách thức làm
Cách thức chế ra vật dụng có 5 công đoạn chính:
1. Làm khuôn cái
2. Làm cốt khuôn bằng cát
3. Đắp hình vật dụng lên cát
4. Tu bổ cho vật dụng trở nên nhẫn, đẹp và chấp ghép những vật dụng hình tròn như ống để gắn hai tay ba mảnh vào nhau
5. Phơi khô
1) Khuôn cái
- Muốn đúc hay đắp một vật dụng nào, phải sửa soạn một cái khuôn rỗng. Khuôn ấy có thể làm bằng cây (gỗ) khoét ở trong ruột bỏ đi cho có một khuôn cái. Có thể lấy xi-măng trộn cát, cứ 5 phần ximăng thì trộn 3 cát, về sau vật dụng sẽ cứng; muốn làm thứ tốt hơn thì cho 5 phần xi-măng với một phần cát. Cứ mỗi một kiểu vật dụng thì phải dùng một khuôn; như vậy nếu làm nhiều kiểu vật dụng thì phải làm nhiều khuôn cái.
2) Làm cốt khuôn
- Người ta bắt đầu lấy cát hơi ướt mà đắp sơ trên mặt đất hình vật dụng định làm. Đoạn lấy khuôn úp lên cát cho thành hình, rồi nhắc bỏ khuôn ra.
3) Đắp hình lên cát
Sau khi đã in khuôn lên cát rồi thì bỏ khuôn ra ngoài, trộn 3 phần cát với 5 phần xi-măng và rất ít nước; lấy xi-măng ấy rồi dùng bay bằng tôn mà chét xi-măng lên cốt khuôn một lần, dầy mỏng tùy theo hạn định lấy. Chét hình xong thì lấy khuôn có rắc cát mịn làm cát áo vào phía trong mà úp lên hình cát đã đắp. Khi úp phải đè khuôn xuống cốt cho chặt để sau này mặt vật dụng được nhẵn mịn.
4) Tu bổ, sửa sang
Khi đã úp khuôn lên cốt, để độ 2 giờ hay hơn, tùy thời tiết nắng nhiều hay nắng ít, bỏ khuôn ra mà lấy dao bay tỉa chỗ nào không đẹp, thừa hoặc thiếu sót.
Khi đúc những ống tròn hoặc thẳng hoặc cong thì người ta phải đúc làm hai lần, mỗi lần một kỳ đúc; về sau khi đã khô rồi thì lấy hai phần nửa vật dụng và dùng xi-măng nhào nước mà gắn vào với nhau, lấy dây bố hay kẽm mà buộc chặt, đoạn để cho khô cứng mới được đem dùng.
Việc đắp khuôn và tu sửa cho vật dụng thành hình đẹp đẽ, nhằn nhụi là một công việc khó, đòi hỏi ở người thợ sự khéo tay cho nên người nào muốn đúc giỏi thì phải học và thực hành nhiều lần cho có kinh nghiệm. Khi trộn xi-măng với cát cũng phải thận trọng ngõ hầu xi-măng được tốt, mau cứng và nhẵn nhụi.
5) Phơi khô
Đắp và in khuôn bỏ ra ngoài khi thấy xi-măng đã trở nên cứng. để một, hai ngày ngoài trời cho khô, đoạn lấy vôi trắng mà quét lên vật dụng một nước, xong đem bày ra chỗ nắng mà phơi nhiều ngày cho xi-măng rắn. Bằng phương pháp trên ta có thể làm những vật dụng sau đây:
Tấm đan nhỏ, trong ruột có đặt thỏi sắt hay không có. Làm loại này khỏi phải dùng khuôn. Hàng rào theo nhiều mẫu có trổ hoa (bông) hay chỉ có chấn song Ống máng, ống “buy” tròn, ống cong cút. Lỗ thông hơi tròn hay vuông. Cửa sổ nhỏ có trổ bông hay nhiều hình kỷ hà.